Giriş
Rapor, G20 ülkelerinin Doğrudan Yabancı Yatırım (DYY) eğilimlerini, özellikle de bu ülkelerin dışa dönük DYY akışlarını ele alarak göstermeyi amaçlamaktadır. G20 ülkeleri, küresel ekonominin önemli bir bölümünü temsil etmekte ve uluslararası yatırım akışlarında önemli bir rol oynamaktadır. Rapor, G20 ülkelerinin DYY modellerine ilişkin içgörüler sunmayı amaçlamaktadır. Özellikle, G20 ülkelerinden gelen DYY’lerin alıcı devletleri veya varış noktaları ile G20 ülkeleri tarafından bu alıcı ekonomilere yapılan yatırım miktarına odaklanmaktadır.
G20
G20 veya Yirmiler Grubu, 19 ayrı ülke ve Avrupa Birliği’nden (AB) hükümetler ve merkez bankası başkanları için uluslararası bir forumdur. G20, 1990’ların sonlarındaki finansal krizlere yanıt olarak, önde gelen gelişmiş ve gelişmekte olan ekonomileri bir araya getirerek küresel ekonomik politikaları tartışmak ve koordine etmek amacıyla 1999 yılında kurulmuştur.
G20 ülkeleri, dünya nüfusunun, GSYİH’sinin ve uluslararası ticaretinin önemli bir bölümünü oluşturan çeşitli ekonomilerden oluşan bir grubu temsil etmektedir. G20 üye ülkeleri arasında Arjantin, Avustralya, Brezilya, Kanada, Çin, Fransa, Almanya, Hindistan, Endonezya, İtalya, Japonya, Kore Cumhuriyeti, Meksika, Rusya, Suudi Arabistan, Güney Afrika, Türkiye, Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği bulunmaktadır. AB üye ülkeleri arasında Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Hırvatistan, Kıbrıs, Çekya, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İrlanda, İtalya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Hollanda, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, İspanya ve İsveç bulunmaktadır.
G20, liderlerin ticaret, yatırım, iklim değişikliği, kalkınma ve daha fazlası dahil olmak üzere çok çeşitli küresel ekonomik ve finansal konuları tartıştığı yıllık zirveler düzenlemektedir. Forum, bu etkili ekonomilerin iş birliği yapması, politikaları koordine etmesi ve küresel ekonomiyi etkileyen acil sorunları ele alması için bir platform sunmaktadır.
G20’nin Birleşmiş Milletler gibi resmi bir uluslararası kuruluş olmadığını belirtmek önemlidir. Bunun yerine, üye ülkeleri arasında diyalog ve iş birliği için gayri resmi bir forum olarak faaliyet göstermektedir. G20’nin küresel ekonomik politikaları şekillendirme ve küresel zorlukları ele alma konusundaki etkisi, günümüzün birbirine bağlı dünyasındaki önemini vurgulamaktadır.
Doğrudan Yabancı Yatırım
Doğrudan Yabancı Yatırım (DYY), bir ülkedeki bireylerin, şirketlerin veya hükümetlerin başka bir ülkede bulunan işletmelere veya varlıklara yaptığı yatırımı ifade eder. Bu yatırım genellikle yabancı kuruluş üzerinde önemli bir mülkiyet veya kontrol derecesi içerir. DYY, yabancı bir şirkette hisse satın almak, yabancı bir ülkede yeni iştirakler veya şubeler kurmak veya yerel işletmelerle ortak girişimlere katılmak gibi çeşitli biçimlerde olabilir.
DYY, hem yatırım yapan hem de yatırım alan ülkeler için ekonomik büyüme ve kalkınmanın önemli bir itici gücü olarak kabul edilir. Sermaye, teknoloji, yönetim uzmanlığı ve yeni pazarlara erişim sağlayarak ev sahibi ülkede istihdam yaratılmasına, üretimin artırılmasına ve altyapının iyileştirilmesine katkıda bulunabilir. Ayrıca, uluslararası ticareti artırabilir ve ülkeler arasında ekonomik entegrasyonu teşvik edebilir.
DYY Akışları, yatırım seviyelerini net bazda ölçer. Bu bağlamda, doğrudan yabancı yatırım çıkışları, bir G20 ülkesinin yabancı ekonomilere yaptığı yatırımı ifade eder; doğrudan yabancı yatırım girişleri ise yabancı ekonomilerin bir G20 ülkesine yaptığı yatırımı ölçer. Örneğin, Birleşik Krallık’ta, içe doğru akışlar yabancı şirketlerin Birleşik Krallık’taki yatırımlarını ölçerken, dışa doğru akışlar İngiliz şirketlerinin yurt dışında yaptığı yatırımları ölçer.
- Türkiye’nin doğrudan yabancı yatırımı
Türkiye’ye doğrudan yabancı yatırım girişi
OECD Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri 2022’ye göre, 2021 yılında Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı yatırımlar şu şekilde gerçekleşti:
| Country | FDI inflow to Turkey in 2021 in Million US dollars |
| United Kingdom | 1 550.2 |
| US | 1 441.1 |
| Netherlands | 1 100.6 |
| UAE | 837.5 |
| Germany | 689.5 |
| Switzerland | 598.6 |
| South Korea | 475.9 |
| Luxembourg | 332.6 |
| China | 311.2 |
| Japan | 266.1 |
| Russia | 210.3 |
| Qatar* | 275.1 |
Kaynak: OECD Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri 2022
*G20 dışı ülke.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na (2023) göre 2022 yılında Türkiye’ye doğrudan yabancı yatırım girişi şöyle oldu:
| Country |
FDI inflow into Turkey in 2022 in Million USD |
| Germany | 23 120 |
| Netherlands | 23 010 |
| Russia | 13 704 |
| Luxembourg | 9 947 |
| Switzerland | 9 031 |
| United Kingdom | 8 847 |
| France | 7 688 |
| Iran* | 20 983 |
| Bahrain* | 15 793 |
| Afghanistan* | 18 862 |
| Tajikistan* | 10 910 |
Kaynak: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2023)
*G20 dışı ülke.
Bu veriler, G20 ülkeleri arasında Türkiye’ye en fazla doğrudan yabancı yatırım (FDI) çeken ülkelerin İngiltere, ABD, Almanya, Hollanda, İsviçre, Lüksemburg, Rusya, BAE, Fransa ve Güney Kore olduğunu göstermektedir.
Türkiye’den Doğrudan Yabancı Yatırım Çıkışı
OECD Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri 2022’ye göre, 2021 yılında Türkiye’den Doğrudan Yabancı Yatırım çıkışı şu şekilde gerçekleşti:
| Country | FDI outflow from Turkey in 2021 in Million US dollars |
| Netherlands | 1 437.8 |
| US | 1 296.8 |
| UK | 571.6 |
| UAE | 240.5 |
| Germany | 175.9 |
| Switzerland | 156.2 |
| Luxembourg | 154.7 |
| Spain | 67.3 |
| Romania | 61.7 |
| Sweden | 58.3 |
Kaynak: OECD Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri 2022
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na (2023) göre 2022 yılında Türkiye’den doğrudan yabancı yatırım çıkışı şöyle oldu:
| Country |
FDI inflow into Turkey in 2022 in Million USD |
| Netherlands | 21 239 |
| UK | 4 451 |
| Jersey* | 2 968 |
| Germany | 2 888 |
| US | 2 684 |
| Malta | 2 028 |
| Austria | 1 762 |
| Russia | 1 566 |
| Algeria* | 1 420 |
| Kazakhstan* | 1 007 |
| Luxembourg | 683 |
| Belgium | 657 |
| Sweden | 482 |
| Switzerland | 473 |
Kaynak: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2023)
*G20 dışı ülke.
Bu veriler, Türkiye’nin en çok doğrudan yabancı yatırım yaptığı G20 ülkelerinin Hollanda, İngiltere, Almanya, ABD, İsviçre, İsveç, Rusya, Lüksemburg ve BAE olduğunu göstermektedir.
- Çin’in doğrudan yabancı yatırımı
Çin’in Doğrudan Yabancı Yatırım Çıkışı
Statista’ya göre, 2021 yılında Çin’den dışarıya doğru gerçekleşen Doğrudan Yabancı Yatırım akışı şu şekildedir:
| Country | FDI outflow from China in 2021 in Billion US dollars |
| Hong Kong* | 101.19 |
| British Virgin Islands* | 13.97 |
| Cayman Islands* | 10.75 |
| Singapore* | 8.41 |
| US | 5.58 |
| Indonesia | 4.37 |
| Germany | 2.71 |
| Vietnam* | 2.21 |
| Australia | 1.92 |
| UK | 1.9 |
| Switzerland | 1.82 |
Kaynak: Statista (2023)
*G20 dışı ülke.
Bu veriler, Çin’in en çok doğrudan yabancı yatırım yaptığı G20 ülkelerinin Amerika Birleşik Devletleri, Endonezya, Almanya, Avustralya, Birleşik Krallık ve İsviçre olduğunu göstermektedir.
- Almanya’nın doğrudan yabancı yatırımı
Almanya’nın doğrudan yabancı yatırım çıkışı
Deutsche Bundesbank’a (2022) göre, 2021/2022’de Almanya’dan çeşitli ülkelere gerçekleşen doğrudan yabancı yatırım çıkış miktarı şu şekildedir:
| Country | FDI outflow from Germany in 2021/2022 in Billion Euros |
| US | 409 |
| Luxembourg | 109 |
| China | 103 |
| UK | 102 |
| France | 53 |
Kaynak: Deutsche Bundesbank (2022)
OECD Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri 2022’ye göre, 2021 yılında Almanya’dan doğrudan yabancı yatırım çıkışı şu şekilde gerçekleşti:
| Country | FDI outflow from Germany in 2021 in Million US dollars |
| US | 26 665.1 |
| Netherlands | 41 840.1 |
| Luxembourg | 20 071.0 |
| China | 4 864 |
| UK | 3 235.6 |
| France | 4 923.1 |
| Austria | 6 525.5 |
| Singapore* | 8 967.6 |
| Australia | 2 108.6 |
| Czech republic | 2 224.5 |
| Mexico | 2 485.8 |
| Poland | 2 355.7 |
| Spain | 2 919.8 |
Kaynak: OECD Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri 2022
*G20 dışı ülke.
Bu veriler, Almanya’nın doğrudan yabancı yatırımlarının başlıca hedeflerinin Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Fransa, Çin, Lüksemburg, Hollanda, Avusturya, Avustralya ve Çek Cumhuriyeti olduğunu göstermektedir.
- Japonya’nın doğrudan yabancı yatırımı
Japonya’nın doğrudan yabancı yatırım çıkışı
OECD Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri 2022’ye göre, 2021 yılında Japonya’dan dışarıya doğrudan yabancı yatırım akışı şu şekildedir:
| Country | FDI outflow from Japan in 2021 in Million US dollars |
| US | 59 554.3 |
| UK | 18 751.7 |
| Singapore* | 15 609.2 |
| Luxembourg | 9 797.8 |
| China | 9 561.0 |
| Germany | 6 066.2 |
| Switzerland | 5 064.0 |
| Hong Kong* | 4 741.9 |
| India | 2 762.8 |
| Ireland | 1 432.3 |
| Vietnam* | 3 789.2 |
| Thailand* | 3 074.7 |
Kaynak: OECD Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri 2022
*G20 dışı ülke.
Statista’ya (2023) göre, 2022 yılında Japonya’dan dışarıya doğrudan yabancı yatırım akışı şu şekildedir:
| Country | FDI outflow from Japan in 2022 in Billion Japanese Yen |
| US | 7 827 |
| Australia | 1 145.7 |
| China | 1 095.59 |
| Netherlands | 997.49 |
| Ireland | 902.47 |
| Thailand* | 775.65 |
| Singapore* | 703.47 |
| Cayman Islands* | 665.62 |
| Germany | 557.26 |
| Switzerland | 545.72 |
Kaynak: Statista (2023)
*G20 dışı ülke.
Bu veriler, G20 ülkeleri arasında Japonya’nın doğrudan yabancı yatırım (FDI) için başlıca destinasyonların Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Çin, Avustralya, Lüksemburg, Almanya, İsviçre, Hollanda, İrlanda ve Hindistan olduğunu göstermektedir.
Hem OECD Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri 2022 hem de Statista (2023), sırasıyla 2021 ve 2022 yıllarında Japonya’dan en fazla doğrudan yabancı yatırım (FDI) alan ülkenin Amerika Birleşik Devletleri olduğunu göstermektedir.
- Birleşik Krallık’ın doğrudan yabancı yatırımı
İngiltere’nin doğrudan yabancı yatırım çıkışı
OECD Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri 2022’ye göre, 2021 yılında İngiltere’den doğrudan yabancı yatırım çıkışı şu şekilde gerçekleşti:
| Country | FDI outflow from UK in 2021 in Million US dollars |
| US | 69 043.2 |
| Canada | 3 051.7 |
| Ireland | 2 964.1 |
| Hong Kong* | 3 46.6 |
| Poland | 1 950.4 |
| Spain | 1 102.3 |
| Germany | 656.5 |
| Sweden | 561.7 |
| Portugal | 443.9 |
| Switzerland | 409.2 |
| Mexico | 1 882.6 |
| South Africa | 962.4 |
| Brazil | 951.8 |
| India | Confidential |
| Australia | Confidential |
Kaynak: OECD Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri 2022
*G20 dışı ülke.
Gizli: OECD bu ülkeler hakkında bilgi vermemiş ve bu ülkeleri gizli olarak işaretlemiştir.
Yabancı Doğrudan Yatırım İstatistikleri’ne (2023) göre, Birleşik Krallık’ın 2021 yılında yurt dışına yaptığı yatırım akışları şu şekildedir:
| Country | FDI outflow from UK in 2021 in Billions Great Britain Pounds (GBP) |
| US | 49 |
| UK offshore islands* | 13.1 |
| Finland | 6 |
| Ireland | 4.5 |
| Hong Kong* | 3.7 |
| Australia | 3.2 |
| Canada | 3.1 |
| South Africa | 2.4 |
| Switzerland | 2.1 |
| India | 2 |
Kaynak: Doğrudan Yabancı Yatırım İstatistikleri (2023)
*G20 dışı ülke.
Bu veriler, G20 ülkeleri arasında Birleşik Krallık’ın doğrudan yabancı yatırımlarının başlıca hedeflerinin ABD, Kanada, İrlanda, İsviçre, Hindistan, Güney Afrika ve Avustralya olduğunu göstermektedir.
- Amerika Birleşik Devletleri’nin doğrudan yabancı yatırımı
ABD’den doğrudan yabancı yatırım çıkışı
OECD Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri 2022’ye göre, 2021 yılında ABD’den dışarıya doğrudan yabancı yatırım akışı şu şekilde gerçekleşti:
| Country | FDI outflow from US in 2021 in Million US dollars |
| Ireland | 77 302.0 |
| UK | 65 126.0 |
| Netherlands | 30 751.0 |
| Canada | 31 952.0 |
| Cayman Islands* | 27 251.0 |
| Luxembourg | 26 403.0 |
| Singapore | 14 966.0 |
| Germany | 12 961.0 |
| Switzerland | 11 074.0 |
| Norway | 10 102.0 |
| Mexico | 9 313 |
| Japan | 8 290.0 |
Kaynak: OECD Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri 2022
*G20 dışı ülke.
Statista’ya (2023) göre, 2021 yılında ABD’den doğrudan yabancı yatırımların dışarı akışı şu şekildedir:
| Country | FDI outflow from US in 2021 in Billion US dollars |
| UK | 1 005.47 |
| Netherlands | 885.31 |
| Luxembourg | 715.59 |
| Ireland | 556.6 |
| Canada | 406.36 |
| UK Islands | 371.6 |
| Singapore | 294.54 |
| Bermuda* | 278.84 |
| Switzerland | 216.12 |
| Germany | 170.22 |
| Australia | 167.19 |
| Japan | 118.75 |
Kaynak: Statista (2023)
*G20 dışı ülke.
Bu veriler, G20 ülkeleri arasında ABD’nin doğrudan yabancı yatırımlarının başlıca hedeflerinin İngiltere, Hollanda, Lüksemburg, İrlanda, Kanada, Singapur, Almanya, İsviçre ve Japonya olduğunu göstermektedir.
Sonuç
Türkiye’nin başta Almanya, Çin, Japonya, ABD ve İngiltere olmak üzere doğrudan yabancı yatırımlarının varış noktaları çoğunlukla birbirleri ve özellikle de en çok varış noktası olarak görülen Avrupa ülkeleri, özellikle Hollanda, İsviçre ve Lüksemburg’dur.
REFERANSLAR
Deutsche Bundesbank (2022) 2021/2022’de Alman Doğrudan Yabancı Yatırımı. https://www.bundesbank.de/en/press/press-releases/german-foreign-direct-investment-in-2021-2022-903736
OECD (2022) OECD Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri 2022 https://read.oecd-ilibrary.org/finance-and-investment/oecd-international-direct-investment-statistics-2022_deedc307-en#page328
Statista (2023) https://www.statista.com/
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2023) Uluslararası Yatırım Pozisyonu https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/EN/TCMB+EN/Main+Menu/Statistics/Balance+of+Payments+and+Related+Statistics/International+Investment+Position/
Birleşik Krallık Parlamentosu Avam Kamarası (2023) Doğrudan Yabancı Yatırım İstatistikleri. https://researchbriefings.files.parliament.uk/documents/CBP-8534/CBP-8534.pdf
UNCTAD (2023) Dünya Yatırım Raporu 2023. https://unctad.org/publication/world-investment-report-2023
